راهنماي کاشت و نگهداري از نهال سنجد

راهنماي کاشت و نگهداري از نهال سنجد

سنجد درختي داراي عمري طولاني که سريع رشد مي کند. سنجد درختي بسيار مقاوم است و شرايط محيطي سخت چون باد، خشکسالي و آلودگي جوي را به خوبي تحمل مي کند. اين درخت داراي گونه هاي متنوع و بسيار پرکاربرد است و از آن در کنترل باد، ترکيبات دارويي، صنايع عطر، آلات چوب و آلات موسيقي استفاده مي شود.

سنجد را معمولا زيتون روسي مي نامند، زيرا ظاهرش شبيه درخت زيتون است. گل‌هاي سنجد، کوچک و معطر هستند. سطح دروني گل‌ها زرد رنگ و سطح بيروني‌شان نقره اي است. ميوه‌هاي درخت سنجد، کوچک و بيضي شکل، به رنگ قرمز مايل به قهوه اي هستند که خوراکي بوده و ارزش غذايي بالايي دارند. برگ‌هاي سنجد کاملا کشيده، باريک، کرکي و بدون دندانه هستند. شاخه‌هاي سنجد اغلب خاردار هستند. شاخه هاي جوان، نقره اي و شاخه هاي قديمي، قهوه اي رنگ مي باشند. درخت سنجد، بعد از ? تا ? سال ميوه مي دهد. گل ها کوچک، زرد رنگ و معطر هستند. شاخه ها اغلب خاردار بوده و گاهي به علت تعدد تنه، گياه به صورت در ختچه ظاهر ميشود. سنجد گياهي است که به خشکي خاک و وزش باد هاي شديد مقاوم است. از اين در خت براي کنترل باد، حرکت شن هاي روان و کولاک زمستانه به وفور استفاده مي شود. از لحاظ ديد سنجد به علت داشتن برگ هاي سبز خاکستري و شاخه هايي که در همه جهات رشد مي کنند و همچنين دارا بودن ميوه هاي رنگين مورد توجه است. در اغلب خاکها رشد ميکند. با کاشت متراکم درختان سنجد به خوبي ميتوان از آن به عنوان پرچين در اطراف باغها استفاده کرد. علاوه بر آن سنجد با ايجاد بافت متراکم به خوبي به صورت يک مانع محکم در برابر عبور و مرور عمل مي کند.

درخت سنجد داراي ? قسمت برون بر (پوست قهوه‌اي رنگ)، ميان‌بر (آردي شکل) و درون بر (هسته چوبي و سفت آن) است که قسمت ميان‌بر و درون بر آن داراي ارزش غذايي فراوان است. در قسمت ميان‌بر ? نوع قند گلوکز و فروکتوز، ? نوع چربي اشباع شده و اشباع نشده وجود دارد.

از اين درخت به عنوان بادشکن استفاده مي شود. سرعت رشد خوب و قابل ملاحظه اي دارد و از نظر ظاهري شبيه درختان بيد است. در ارديبهشت ماه گل مي دهد و در اواخر تابستان و پائيز ميوه هاي آن ظاهر مي شوند. ميوه تخم مرغي شکل بوده به رنگهاي قرمز سوخته است که در حالت نارس رنگ زرد دارد. ميوه درخت سنجد سته ايست که ميان بر آن آردي شکل با رنگ روشن است که بخش خوراکي ميوه را تشکيل مي دهد و برون بر آن پوسته چرمي و نازک به رنگ قرمز سوخته است. ابعاد ميوه حداکثر تا ? سانتيمتر بوده ولي معمولا ?-? سانتيمتر است. دانه به صورت هسته اي کشيده با ابعاد ?-?? ميليمتر طول و ?-??? ميليمتر عرض مي باشد که داراي نوک نسبتا باريک و تيزي است.

ميوه ها پس از رسيدن، مدتها روي درخت باقي مي مانند. براي جمع آوري ميوه ها معمولا يک زيرانداز در سايه گستر درختان پهن کرده و با ضربات چوبهاي بلند، شاخه هاي حامل ميوه را به شدت تکان مي دهند. در اين حالت بذرهاي رسيده به روي زيرانداز فرو مي افتند. پس از جمع آوري، ميوه ها را مرطوب کرده و در محيطي گرم يا در برابر نور خورشيد مي گسترانند تا قسمت آردي ميوه فاسد شود تا بتوان بذر را به سادگي از آنها خارج کرد. بذر به نگهداري خاصي احتياج دارد و در شرايط خشک با دماي محيط حفظ مي شود.

نگهداري درخت سنجد

نگهداري از درخت سنجد کار چندان سختي نيست. اين درخت بسيار مقاوم است. در سال اول بعد کاشت نهال بهتر اشت آبياري منظم انجام شود. آبياري گياهان بالغ ? هفته يکبار حتي در بعضي از مناطق ?? روز يکبار هم انجام مي‌شود. آبياري در ماه هاي تير و مرداد براي توليد ميوه با کيفيت اهميت زيادي دارد.

درخت سنجد به هرس چنداني نياز ندارد، و تنها هرس اين گياه براي کنترل رشد تاج درخت است.

سنجد درختي بسيار مقاومي است و تقريباً از گزند آفات در امان است. البته اگر درخت ها و گياهان اطرافش آلوده باشند، ممکن است روي رشد سنجد هم تأثيرگذار باشد. پس بيشتر از اينکه نگران سلامت خود سنجد باشيد، به‌سلامت گياهان اطرافش توجه کنيد. گاهي ممکن است شپشک و لارو حشرات درخت را در تحت تأثير قرار دهد و باعث بيماري‌هايي مثل لکه برگي، ورتيسيليوم و سوختگي بلايت شود. البته اين بيماري‌ها تأثير شديدي بر درخت ندارد و به راحتي قابل کنترل است.

نحوه کاشت درخت سنجد

سنجد از درختان بومي مناطق آسياي غربي، همياليا و اروپا است و در کشور ايران نيز از در نواحي استپي قابل رويش و رشد است. در کاشت درخت سنجد از دو روش قلمه زني و کاشت بذر است که در فصل هاي خاصي از سال قابل کاشت و پرورش است.

براي کاشت درخت سنجد ساده‌ترين راه خريد نهال اين درخت از فروشگاه‌هاي محصولات کشاورزي يا قلمه زدن ساقه گياه در اوايل زمستان است، ولي اگر صبر و حوصله به خرج دهيد مي‌توانيد اين درخت را از طريق کاشت هسته آن نيز سبز کنيد.

مراحل کاشت درخت سنجد از طريق بذر

?- براي کاشت هسته سنجد بايد صبر کنيد تا ميوه‌هاي سنجد روي درختان به طور کاملا طبيعي رسيده و تغيير رنگ دهند. (ميوه سنجد در بيشتر نقاط کشور ما در فصل پاييز مي‌رسد)

?- زماني که ميوه آغاز به تغيير رنگ کرد، آن را از شاخه بچينيد و قسمت گوشتي ميوه را از روي آن جدا کنيد.

?- مراقب باشيد هنگام جدا کردن گوشت ميوه، آسيبي به هسته نرسد. مي‌توانيد هسته را با آب ولرم بشوييد تا همه بقاياي گوشتي ميوه که به آن چسبيده، کاملا پاک شوند.

?- هسته سنجد را در مخلوطي از خاک پيت ماس يا خاک اره مرطوب بکاريد و آن را آبياري کنيد.

?- گلدان را براي مدت يک ماه در دماي معمولي اتاق در برابر نور غير‌مستقيم خورشيد قرار دهيد و در تمام اين مدت همواره بستر کاشت را مرطوب (و نه خيس و غرقاب) نگه داريد.

?- بعد از گذشت يک ماه، گلدان را براي مدت سه ماه به مکاني با دماي ? تا ? درجه سانتيگراد انتقال دهيد و همچنان رطوبت مورد بذر را تامين کنيد.

?- بعد از گذشت سه ماه، گلدان را به مکاني با دريافت نور مستقيم خورشيد، آبياري روزانه و دماي ?? درجه سانتيگراد انتقال دهيد. در حدود ? هفته طول مي‌کشد تا اولين جوانه‌هاي سنجد را مشاهد کنيد.

مرحله هاي کشت نهال سنجد

1- از نهالستان معتبر،نهال سنجد سالم و قوي تهيه کنيد.

2- گودالي در فضاي باغ يا باغچه تهيه کنيد. اندازه دقيق اين گودال را نمي توان تشخيص داد ، اما به طور کلي ، در نظر بگيريد که اندازه گودال حدود 2 تا 3 برابر عرض و طول ريشه است و سپس آن را حفر کنيد.

3- هرچه گودال بزرگتري حفر کنيد ، کاشت نهال سنجد در آن آسان تر است و شروع ريشه دهي آسان تر است. اما يادتان باشد خيلي عميق يا خيلي کم عمق نزنيد. عمق 10 تا 30 سانتي متر براي کاشت نهال سنجد مناسب به نظر مي رسد.

4- ريشه هاي نهال سنجد را به آرامي و بدون فشار بر ريشه ، در گودال آماده قرار داده و سپس همان خاك خارج شده را با كود پوسيده مخلوط كرده و داخل گودال را پر كنيد.

5- پس از کاشت نهال سنجد ، بلافاصله نهال ها را آبياري کرده و پس از چند ساعت مراحل را تکرار کنيد تا نهال ها بتوانند به طور کامل در خاک رشد کنند.

6- بهترين زمان براي کاشت نهال سنجد پايان زمستان (نيمه اول اسفند) است.

خاک مناسب:

درختان نارون حساسيت زيادي به نوع خاک ندارند و در هر خاکي که حاصلخيز و زهکشي خوبي داشته باشد مي توانند رشد کنند. درخت نارون در برابر خشکسالي ، خاک رس سنگين و باير مقاوم است ، اما در خاک شني با زهکشي مناسب بهترين رشد را دارد.

خاک مناسب براي کاشت درخت سنجد بايد داراي بافتي متوسط باشد و در مناطق کوهپايه اي نيز داراي رشد موفقي است که از گياهان اقتصادي در اينگونه مناطق به شمار مي رود کو مورد نياز براي تقويت خاک اين درخت کود دامي است نهال اين درخت بايد در اسفند در عمق ??-?? سانتي متر کاشته شود و فاصله کشت نيز بايد ?-? متر باشد.

آبياري:

بعد از کاشتن درخت سنجد نوبت به مرحله آبياري آن مي رسد اين درخت نياز به آب کمي دارد زيرا از درختان مقاوم است زمان مناسب براي آبياري اين درختان تير و مرداد است که در فصل رشد آن هر ?? روز بايد آبياري صورت بگيرد و بعد از رشد هر ?? روز يک بار براي آبياري زمان مناسبي است.

سنجد گياهي مقاوم در برابر آب است. مرطوب نگه داشتن بذرها تا زمان جوانه زدن براي رشد گياه ضروري است ، اما مي توان هر دو هفته يکبار آبياري کرد. لطفا توجه داشته باشيد که در ماه هاي گرم سال (جولاي و آگوست) به دليل تبخير سريع و دماي بالاي آب ، بايد در فواصل کوتاه آبياري کنيد.

دما و نور:

دماي محيط مناسب براي کاشت سنجد بايد بين ??درجه سانتي گراد تا – ?? درجه سانتي گراد باشد و رطوبت مورد نياز براي محيط ?? درصد است. اين درخت بايد رد معرض کامل نور خورشيد قرار بگيرد و در طول 6 ساعت زمان مناسبي براي نور رسيدن به اين درخت است.

درخت سنجد براي دستيابي به رشد مناسب و بهينه به نور خورشيد کافي و مستقيم (6 تا 8 ساعت در روز) نياز دارد. بنابراين ، اگر قصد داريد درختان سنجد را در يک محيط آپارتماني بکاريد ، سبک ترين قسمت خانه را براي قرار دادن گلدان هاي گل در نظر بگيريد.

آفات و بيماري‌ها

سنجد درختي مقاوم است و کمتر مورد هجوم آفات و بيماري‌ها قرار مي‌گيرد. شپشک، لارو و بيماري‌هايي مانند لکه برگي، قانقاريا، پژمردگي ورتيسليوم و سوختگي بلايت از جمله بيماري‌هاي اين درخت است که در اثر شرايط نامساعد محيطي ايجاد مي‌شوند. توصيه مي‌کنيم اگر قصد کاشت درخت سنجد را داريد، از سموم شيميايي استفاده نکنيد تا بتوانيد از خواص سنجد ارگانيک دست پرورده خودتان بهره‌مند شويد. با اين حال اگر مجبور به اين کار شديد بهتر است به مهمترين توصيه‌ها و نکات براي سمپاشي درختان ميوه توجه کافي داشته باشيد.

شرايط نگهداري از نهال سنجد:

با توجه به اينکه سنجد نسبت به هر شرايطي مقاوم مي باشد ولي براي داشتن محصول بهتر و با کيفيت تر بايد به درختان رسيدگي کنيد.

قبل از کاشت سنجد زمين زير کشت را بايد با کود دامي شخم بزنيد، بعد به فاصله 4 تا 5 متر گودال هايي به عمق 60 سانتيمتر حفرکنيد و مقداري کود آب نگه دار داخل گودال بريزيد بعد نهال را درون چاله ها بکاريد.

درختان سنجد در خاک هاي حاصلخيز متوسط و زهکشي شده قادر به رشد هستند و به خشکي، سنگيني خاک و فقيربودن خاک مقاوم مي باشند.

درختان سنجد براي آب و هواي مرطوب مناسب نمي باشند، زيرا رطوبت باعث از بين بردن گل هاي سنجد مي شود و در نهايت محصولي وجود نخواهد داشت.

نهال هاي تازه کاشته شده به مدت 6 ماه، به هفته اي يک بار آبياري نياز دارند. بعد از شش ماه دو هفته يک بار درختان را آبياري کنيد. آبياري تا دو سال به اين صورت مي باشد، بعد از دو سال هر سه هفته يک بار تا پنج سالگي درختان و بعد از آن هر 40 روز يکبار درختان را آبياري کنيد. توجه داشته باشيد در فصل بهد که درحتان گل مي دهند نسبت به آبياري حساس مي باشند و بهتر است که در اين زمان آبياري را به تعويق بيندازيد.

اين درخت در تمامي مناطق ايران به غير از مکان هايي که داراي خاک هاي سنگين هستند و رطوبت منطقه بالاي 65% باشد، در بقيه مناطق رشد مي کند. براي رشد بهتر به 6 تا 8 ساعت نور مستقيم آفتاب نياز دارند ولي در محيط نيمه سايه هم رشد مي کنند.

اين درختان توانايي تحمل شوري خاک، سرماي 30- درجه، گرماي شديد تا 45 درجه، کم آبي و بادهاي شديد را دارند.

هرس درختان سنجد به اين صورت مي باشد که اين درختان نياز چنداني به هرس ندارند. بهتر است که در فصل زمستان هنگام خواب درخت، شاخه هايي که مرکز درختان را پر کرده و يا آن هايي که بلند هستند قطع و يا کوتاه کنيم. خذف و قطع بيش از حد شاخه هاي درختان موجب شوکه شدن درختان مي شود.

از بيماري هاي اين گياه مي توان به لکه برگي، قانقاريا، پژمردگي ورتيسليوم و سوختگي بلايت اشاره کرد و آفت هايي چون شپشک و لاروهاي حشرات اين درختان را تحديد مي کنند.

خواص سنجد

• سنجد بهترين دارو براي از بين بردن کمبود ويتامين C و K در بدن.
• سنجد داراي خواص آنتي اکسيداني قوي است.
• با خواص سنجد ضد التهابي مي تواند التهاب معده و روده را از بين ببرد.
• داراي اثرات ضد اسهالي و قابض است ؛ جوشانده سنجد بهترين دارو براي درمان اسهال در كودكان است.
• پودر سنجد براي درمان التهاب حاد و مزمن و آرتروز استفاده مي شود.
• سنجد مسکن هاي تب بر.
• ضد باد و ضد قولنج.
• سنجد قلب را پر کنيد.
• سنجد سردردهاي ناشي از سرماخوردگي ، افسردگي و بلغم را برطرف کنيد.
• پودر هسته سنجد مانند غضروف است و مي تواند به همراه شير براي ترميم مفاصل و کمردرد استفاده شود.
• از گلهاي سنجد براي بهبود زخم استفاده مي شود.
• کم کالري و تقويت کننده معده.

آنت هاييتي پخته شده در روغن زيتون مي تواند درد مفاصل و خارش پوست را درمان کند و براي رشد مو مفيد است.

پودر سنجد براي درمان التهاب حاد و مزمن و آرتروز استفاده مي شود.

آبياري سنجد

آب از جمله عوامل مؤثر در توليد اقتصادي سنجد محسوب مي شود. درختان سنجد به شرايط کم آبي بسيار مقاوم هستند. شواهد نشان مي دهد که آبياري باغات سنجد در تير و مرداد ماه مهم است. در منطقه تبريز، به طور معمول، در سال اول و دوم طي فصل رشد هر ?? روز يکبار آبياري انجام مي شود که اين فواصل زماني آبياري از سال پنجم به بعد تا ?? روز يکبار مي تواند افزايش يابد.

در يک مقايسه ميان دو روش آبياري سطحي و قطره اي مشخص شد که آبياري قطره اي ضمن ?? درصد صرفه جويي نسبت به روش سطحي، باعث افزايش عملکرد ?? درصدي خواهد شد.